Organik madde tayini, çok kapsamlı ve çeşitleri olan bir unsurdur. Çünkü incelemesi yapılan madde katı, sıvı ve gaz halinde bulunabilir. Maddenin türüne göre üzerinde çalışma şekli değişiklik gösterir. Maddenin haline göre çalışma ayrıntılarını tek tek inceleyeceğiz.
Bir toprağın kalitesini ve o toprak içerisinde bulunan organizmalar hakkında fikrimiz olabilmesi için toprağın organik maddenin tayinini tespit etmemiz gerekir. Çünkü bir toprağın verim miktarının tespiti yolunda atılacak en önemli adım o topraktaki canlı organizmaların sayısını belirlemektir. Topraktaki canlı organizmaların hayatlarını devam ettirebilmeleri için enerji kaynaklarına gereksinim duyarlar.
Onlar için enerji kaynağı da organik maddelerdir. Tarımdaki üretim düzeyinin yüksek oranda seyretmesi için organik madde miktarı fazla olmadır. Eğer toprağın yapısındaki organik madde miktarı eksik kalırsa toprakta yaşayan canlıların sayısı düşecek, bu duruma paralel olarak toprağın verimlilik düzeyi de düşecektir. Sonuç olarak üretim kapasitesi yetersiz kalacaktır.
Bitkiler için sağlıklı bir şekilde alınması gereken azot miktarı havadan değil, topraktan alınır. Azot topraktaki nitrat bakterileri ve nitrit yoluyla bitkilere ulaşır. Bakteriler vasıtasıyla bitkilere uzanan azot, bu yolla insanlara ve hayvanlar ile buluşur.
Bu mühim iş sırasında bakteriler organik maddelerden besin alır. Yani topraktaki organik madde yükseldikçe bakteriler bunu bitkilere ulaştırır. Bitkilerden de yiyecek ve içecek olarak hem insan hem de hayvan vücuduna girer.
Organik madde tayini yapmak için belirli yöntem izlenir. Bu yöntem uygulanırken belirli bir sıralama takip edilir. İlk olarak maddenin fiziksel olarak taşıdığı özellik çok önemlidir. Maddenin fiziksel özelliği tespit edildikten sonra, üzerinde yakma deneyi gerçekleştirilir. Ardından madde üzerinde eleman arayışı başlar.
Elemanlar tespit edildikten sonra da maddenin hangi çözünürlük kategorisine dahil olduğu netleştirilir. Kategorisine göre de erime ve kaynama dereceleri ortaya konur.
Bu aşamada maddenin ödev bölümü belirlenir. Bu tespit yeterli gelmezse ihtiyaca göre türevleri hazırlanır ve hepsi için ihtiyaç olan erime dereceleri analizlenir. Maddenin özelliklerine ilişkin tahminler yavaş yavaş oluşmaya başlar. Düşünülen özelliklere ait olan ayırt edici reaksiyonların tam tespitinin yapılması için maddenin monografilerinden faydalanılır. Kromatografi değerine ilişkin bilgiler tamamlandıktan sonra son olarak maddeye ait UV, IR, NMR, Mass spektrumları saptanır.
Suda Organik Madde Nedir?
Asit bir ortam içinde kristal yapıya sahip bir tuz türü olan permanganat tercih edilir. Bunun kullanımında ise esas olarak, suyun yapısındaki organik maddelerin elektron ya da moleküllerden kopmasını sağlayan yükseltgenme yönteminden faydalanılır. Suyun molekül ve atomlarından ayrılma işlemi için bir litre suda bulunan yükseltgenebilme maddeleri bu amaç için harcanan mg potasyum permanganat ya da buna denk gelen mg oksijen ile ifade edilir. Suda organik madde hesaplaması için deney yöntemi vardır.
İlk önce sudan100 ml numune alınmalıdır. Ardından 10 ml seyreltik sülfürik asit çözeltisi içine, 10 ml potasyum permanganat çözeltisi eklenir. Elde edilen karışım su banyosunda 30 dakika süre ile dinlendirilir. Bu esnada su banyosuna, titrasyon şişesindeki su seviyesi ile su banyosunda bulunan su seviyesi eşit bir şekilde yerleştirilir.
30 dk geçtikten sonra numune su banyosundan alınarak içine aceleyle 10 ml amonyum okzalat çözeltisi eklenir. Bu karışım sıcak şekilde bulunurken, potasyum permanganat çözeltisi yardımıyla hafif pembe renk ortaya çıkana kadar titre edilir. Neticede, litrede mg oksijen olarak ortaya çıkar. Potasyum permanganat çözeltisi için gereken ayar, amonyum okzalat çözeltisi ile sağlanır.
Organik Madde Tayini Agrega
Betonun asıl ham maddesini ortaya koyan kum ve çakılın bir araya gelmesine agrega denir. Betonun elde edilmesi için su ve çimentonun içine gereken miktarda agrega eklenmesi gerekir. Agreganın boyutu çoğunlukla 1 ila 4 mm arasında değişir. Agreganın boyutu 8-31,5 mm arasında ise agrega kum olarak adlandırılır.
Eğer bu boyu 31,5–64 mm dolaylarına yükseliyor ise agrega çakıl adı verilir. Bu ölçülerin arasında bir boyuta sahipse ve bu malzemelerin tamamı bir araya gelip harmanlanır ise balast oluşur. Agrega esas olarak dolgu malzemesi ya da yapay taş beton meydana getirmek niyetiyle başka malzemeler ile bir araya getirilen ve bu oluşumdan belirli ölçülerde faydalanılan bir elemandır. Doğal agrega ise, kum ocakları, dere yatakları veya deniz kıyısından sağlanır.
Agreganın yapayı ise taşların, bu amaca hizmet etmek için üretilmiş araçlar ile ayrılmasıyla mekanik bir şekilde üretilir. Kil, silt ya da çok ince taş unları yıkanabilir özellikte maddeler olduğundan agrega içinde ince şekilde dağılmış ya da topaklar şeklinde, agrega tanelerine birleşerek bulunabilirler. Bu oluşumun agrega içinde çok bulunmaması daha yararlı bir durumdur. Önemli bir nokta da agreganın bünyesinde bulunan kil ve silt oranı sınırıdır. Bu sınırın aşılmaması gerekir. Çünkü aştığı zaman beton üretiminde kesinlikle kullanılma şansları yoktur.
Zeminde Organik Madde Tayini
Zeminlerin yüzeyinde, kalınlığı 0.1 m’den, 1 – 2 m’ye kadar değişebilen organik toprak oluşur. Organik toprak; bitki ve hayvanların varoluşu neticesinde, yüksek oranda organik madde yani humus biriktirir. Organik toprağın rengi koyudur. Ayrıca kendine has kokusu vardır. Bu toprak katmanı bitkileri besler.
Dünyadaki her canlının yaşamı için çok önemli bir unsurdur. Yüzeyde bulunan bu organik toprak, ziraatçilerin araştırma ve ilgi alanındadır. Organik toprağın oluşturduğu tabaka zedelenerek taşınabilir. Buna erozyon adı verilir. Hem dünya genelinde hem de Türkiye'de çok rastlanan bir durumdur. Erozyon kendi başına bir çevre problemidir. Çünkü toprağa ve canlılara zarar verir.
Canlıların da topraksız bir hayat sürmesi olanaksızdır. Organik toprak katmanı, uzun süreçler sonunda meydana gelir. Bu yönüyle, organik toprak tabakasının muhafaza edilmesi yani erozyonun önüne geçilmesi büyük önem taşır. Diğer organik madde tayinlerinde olduğu gibi zemin için de deney metodu vardır.
Burada agrega bünyesinde, zararlı sağlama ihtimali bulunan organik madde oranını tespit etmek gerekir. Agrega örneği cam şişeye konur ve NaOH ile harmanlanır. Çöken agrega üstünde oluşan sıvıda renklenme gözlenir. Buna göre organik madde miktarı saptanır.
Sıvı Gübrede Organik Madde Tayini
Bitkilere gereken besinlerin toprağa ve yaprağa, sıvı şekilde iletilmesini sağlayan gübreler sıvı gübrelerdir. Toprakta ortaya çıkan etkileşimi katı gübrelere nazaran daha süratli olan sıvı gübreler, bitkiler için çok yararlıdır.
Bitkinin doğrudan kök kısmına damlamayla veya yaprağa püskürtme tekniği ile uygulandığından dolayı bitki açısından emilmesi diğer katı gübrelere nazaran daha basittir. Organik madde tayini bitki ile etkileşimi sıvı gübreyle hızlandırır.