Yer fıstığı, ya da Latince adıyla Arachis Hypogea, baklagiller familyasına ait olan ve tohumlarında yağ, karbonhidrat, protein ve çeşitli vitaminler içeren; yağ sanayinde ve gıda sektöründe sıkça kullanılan değerli bir bitki türüdür.
Yer fıstığının pek çok alanda kullanıldığını bilmek, ona olan iştahınızı kabartabilir! Yağı, ezmesi, unu da yapılan yer fıstığı pek çok alanda pek çok amaçla kullanılan önemli bir üründür. Bununla birlikte kuruyemiş olarak da kullanılan yer fıstığının, çikolata gibi hazır gıdaların içerisinde de kendine oldukça yer bulduğunu bilmemiz gerekir.
Tüm bu kullanım alanı bolluğu bir yana, yer fıstığının özellikle de ülkemizde daha çok gıda sektöründe çerez olarak kullanılıp tüketildiği bir gerçek. Kabuklu veya kabuksuz olarak kavrulan fıstıklar, çiğ tatlarından arındırılarak tüketime sunulmaktadır. Öte yandan yer fıstığının içerisindeki yağ oranının oldukça yüksek oluşu, bitkisel yağ üretimi konusunda da en çok tercih edilen ürünlerden biri olmasına sebep olmaktadır.
Yer fıstığı özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde yer fıstığı ezmesi olarak üretilmekte ve tüketilmektedir. Amerikan toplumundaki bu yer fıstığı talebi, Amerika’daki yer fıstığı üretiminin sektörün dünya çapındaki değerlendirmesinde önemli bir yer kaplamasına olanak sağlamaktadır.
Kullanımı milattan önceki döneme kadar dayanan yer fıstığı, içeriğindeki sağlıklı yağ sayesinde metabolizmaya olumlu katkıda bulunduğu gibi; yüksek kalorisine rağmen kilo yapmayarak tercih sebebi olmaktadır. Sağlığa sayısız olumlu etkisi bulunan yer fıstığının faydalarından bazılarını gelin birlikte inceleyelim.
Kuruyemişlerin en sevilenlerinden ve en faydalılarından biri olan yer fıstığının genel özelliklerinden ve vücuda yararlarından bahsettik. Şimdi de yetiştiriciliği ülkemizde de gittikçe yayılmaya başlayan ve üreticisinin yüzünü güldüren yer fıstığının yetiştirilme sürecinde dikkat edilmesi gereken püf noktalara göz atalım.
Yer fıstığı yetiştirmeye başlamadan önce yapmanız gereken ilk şey, dikim yapacağınız alanın fizibilitesini iyi çalışmaktır. Bazı özel koşullar gerektiren yer fıstığı tarımcılığı, en yüksek verimde yetiştirme için bu tarz ön hazırlıklara ihtiyaç duymaktadır.
Toprağın kalitesi tohumun verimli bir şekilde filizlenmesini sağlayacak nitelikte olmalıdır. Aksi durumda verimli bir hasat elde etmeniz oldukça zorlaşacaktır. Yer fıstığının en iyi yetişme ortamı, 6 ile 7 pH değerlerinde; hafif ve ılık kumlu topraklardır. En doğru sonuçlar için ekimden önce toprağınızı profesyonellere inceletebilirsiniz.
Yer fıstığı yetiştiriciliğinde verimi arttıracak bir diğer yöntem ise, günümüzde pek çok tarımcı tarafından da kullanılan dönüşümlü ekim yöntemidir. Yer fıstığı yetiştirirken de bu yöntemi takip edip uygulamak size pek çok şey kazandıracaktır. Buna bağlı olarak yer fıstığı ekimi yaptığınız bahçe veya arazide bir yıllık arayla mısır ekimi de yaparsanız, iki üründen de aldığınız verimi oldukça arttırabilirsiniz.
Önem vermeniz gereken bir başka nokta ise ekim yapacağınız bölgenin hava koşulları ve yer fıstığının iklim istekleridir. Yer fıstıklarının ideal gelişimi için büyüme sürelerince sıcak havaya ihtiyaçları vardır. Yer fıstıkları en az 350 mm su ihtiyacına sahiptir. Bununla birlikte 350 mm su ile de yetişebilen yer fıstıklarının alması gereken ideal su oranı 500 mm’dir. Yani düzenli sulamanın ihmal edilmemesi gerekir. Bitkinin uzun süre susuz kalması tohumların tam gelişememesine ve verimin düşük kalmasına sebep olur. Bunun yanında bitkinin toprakta çimlenebilmesi için, toprak ısısının minimum 12 derece olması gerekir.
Toprak hazırlama işlemi de verimli bir yetiştirme süreci için önem taşımaktadır. Toprağın sonbaharda 20-25 cm kadar sürülmesi gerekir. Daha sonra tapan veya merdane yardımıyla toprak bastırılmalıdır. Bir diğer önemli husus ise, yer fıstığı ekimi yapılacak toprağın kesinlikle tava gelmeden işlenmesine özen gösterilmesi gerektiğidir.
Yer fıstığı yetiştirirken, ekimi ne zaman yapacağınızı da iyi belirlemeniz gerekiyor. Ana ürün olarak ekilecek yer fıstıkları için hazırlıklara başlamanın en doğru zamanı sonbahar aylarıdır. Yukarıda da bahsettiğimiz şekilde hazırlanacak toprak ve ilkbaharın gelmesiyle birlikte hazırlıklara devam edilir. Yer fıstığı ekimi için en uygun ayın, yetişme süresi de göz önüne alınarak bahar mevsimi olduğunu söyleyebiliriz. Ekimden hemen önce toprağı hafifçe kazıp havalandırarak ön hazırlıkları tamamlayabilirsiniz.
Yer fıstığının topraktaki besinleri en iyi değerlendiren bitkilerden biri olduğunu unutmamalısınız. Buna rağmen yine de gübreleme işlemleriyle besin değerlerine destekte bulunabilirsiniz. Azot, fosfor, potasyum ve kalsiyum gübrelemeleri yer fıstığı için uygundur.
Tüm gereklilikleri yerine getirip ekim işleminizi gerçekleştirdikten sonra geriye doğru yetiştirme noktalarını uygulayıp yetişmelerini beklemek kalıyor. Büyüme koşullarına, yer fıstığının türüne ve yetiştirme tarzınıza bağlı olarak ürün verme süreleri farklılık gösterebilse de; genel olarak yer fıstıkları 100 ile 150 gün içerisinde ürün verirler.
Tabii ki dikkat edilmesi gerekenler yalnızca ekim öncesi hazırlıklar ve yetiştirme sürecinde uygulanacaklarla sınırlı değil. Diğer bitkilerde olduğu gibi yer fıstığında da hasat zamanı ve sonrasında yapılacaklar, kaliteli bir ürün temin edilebilmesi açısından önem taşımaktadır.
Yer fıstığı bitkilerinin içlerindeki fıstık gelişirken dahi çiçek üretmeye devam etmesi, genel olarak hasata uygun olunduğunda bile içlerindeki bazı fıstıkların henüz yetişmemiş olması durumunu meydana getirir. Bu yüzden hasatın zamanlaması, verimden en iyi şekilde faydalanmak açısından oldukça önemlidir. Çok erken veya çok geç kalınması durumunda, üreticiyi üzecek sonuçlarla karşılaşılabilir.
Hasadı gerçekleştirmek kullanabileceğiniz bazı yöntemler vardır. Bunlardan biri, makinalar yardımıyla yer fıstığı bitkisinin kök üzerinden, fıstığın hemen altına denk gelecek şekilde kesilmesidir. Bu kesim işlemi, yer fıstıklarının 3 ile 4 gün arasında bir süreç içerisinde nem oranlarını kademeli olarak kaybederek yavaşça kurumalarına olanak sağlar.
Hasattan sonra yer fıstığı iyice kuruduğunda, yer fıstığı kabuklarının ve çalının kalan kısmının ayıklanması gerekir. Yer fıstığının düzgün şekilde korunması ve uygun/kuru koşullarda depolanması, ürünün akıbeti açısından oldukça önemlidir. Nemin çok yüksek olduğu ortamlarda yer fıstıkları küf mantarı ile enfekte olabilmektedir. Bu da haliyle üreticiye mali olarak pahalıya patlar. Bu nedenle saklama koşullarına azami düzeyde dikkat gösterilmesi gerekmektedir.
