Şalgam turpgiller ailesinin üyelerinden bir tanesidir. Bitkinin kökleri hafifi acımsı bir tada sahiptir ve sofralarda tüketilen şalgam bu kök kısmıdır. Şalgamın anavatanı Kuzey Avrupa ve Kuzey Asya olarak gösterilir. İki yıllık otu bir bitkidir ve boyları 50 cm. ile 120 cm. arasında değişir.
Şalgam, Slavlar için 18. yüzyıla kadar sofralardan kesinlikle eksik olmayan ana sebze olarak kabul edilirdi. 20. yüzyılda patates neyse o dönemde de şalgam oydu. Ancak patatesin bu bölgelerde tanınmaya başlaması şalgamı tahtından etti.
Artık daha çok salatalarda kullanılmaya başlanan şalgam, içerisinde yer alan maddeler sebebiyle her zaman insanlara önerilmektedir. Tüketilen ürünlerin besin değerlerine daha fazla değer verildiği şu günlerde şalgam yetiştiriciliği de daha önemli bir hal almıştır.
Donmaya karşı dayanım gösteren şalgam çeşitleri tercih edilirse bu şalgamların tohumları 0 °C sıcaklıkta dahi çimlenmeyi başaracaktır. Bu sebeple de ekim işlemleri genellikle kıştan önce yapılmaktadır.
Şalgam filizleri genellikle hafif donlara karşı dayanmayı başarmaktadır. Ancak bölgede çok şiddetli donlar yaşanıyorsa istenen kalitede şalgam elde etmek son derece zor olacaktır.
Yüksek sıcaklıklar şalgam için çok uygun değildir. Toprak sıcaklığı 3-5 °C aralığında olduğunda şalgam yetiştiriciliği yapılabilir. Bu dönemde hava sıcaklığının 15 °C ile 18 °C arasında olması istenmektedir.
Şalgam toprak isteği bakımından çok seçici bir ürün değildir. Bu durum birçok farklı toprak yapısında kolaylıkla yetiştirilmesini sağlamaktadır. Toprak çok ağır ya da çok hafif bir yapıda değilse şalgam yetiştiriciliği başarılı bir şekilde yapılabilir.
Verimin olabilecek en yüksek düzeyde olması isteniyorsa toprağın derin, organik madde yönünden zengin ve serin olması gerekmektedir. Toprak kumlu tınlı ya da killi tınlı türünde olmalıdır. Şalgam yetiştiriciliği yapılırken toprak hazırlığı ve toprağın işlenmesi havuç ile aynı olacak şekilde yapılmaktadır.
Şalgamın kullanım amacı ve çeşidi ekim döneminde değişikliklerin yaşanmasına sebep olmaktadır. Yazın tüketilecek olan şalgam Nisanın sonunda ya da Haziran’ın başında toprağa ekilmelidir.
Yaz ayları için sürekli olarak taze ürünler elde edilmek isteniyorsa kulübede ekim yönteminin kullanılması gerekir. 10-15 gün arayla yapılan ekim işlemleri sayesinde yazın her dönemde taze şalgam elde edilecektir.
İlk defa üretim yapılacaksa fide kullanımı uygun olur. Fide kullanılacaksa tohumların yataklara dikim işlemi uygulanmadan 6-8 hafta önce ekilmesi gerekli olur.
Kışlık depo için kök bitki elde edilmek isteniyorsa ekim işlemleri Temmuz ayında uygun tohumlar ile yapılabilir. Bölgenin yapısı ve iklim özelliklerine bağlı olarak değişimler söz konusu olsa da 10 gün sonra çimlenme gerçekleşecektir.
Tohum ekimi sırasında ekim derinliği 1-2 cm. olarak belirlenmiştir. Sıra arası mesafede ise 20-35 cm. arası uygun değerlerdir. 15-25 cm sıra üzeri mesafedir. Bu ekim düzenine dikkat edilirse metrekarede 25-40 adet şalgam olacaktır.
Şalgamda iklim özelliklerinden sonra sulama en önemli etmen olarak gösterilebilir. Şalgamların tohumlarından kaliteli bir ürün elde edilmek isteniyorsa her 1 metrekarelik alana 30 litre su harcanacak şekilde sulama işlemlerinin yapılması gerekmektedir.
Sulama işlemlerinin düzenli bir şekilde gerçekleşmesi gerekir. 7 günlük süre içerisinde 2 defa sulama işleminin yapılması şarttır. Sulama dönemleri arasında 1-2 günlük kaymalar çok büyük sorun yaratmaz. 7 günlük dönemlerde şalgam 2 defa sulanmışsa verimli bir şekilde gelişecektir.
Yem bitkisi olarak da kullanılan şalgam yeteri kadar sulanmazsa sofralarda tüketilen kök kısmında çatlaklar meydana gelecektir. Çatlaklara sahip olan şalgamın pazarlanması çok mümkün olmaz. Ayrıca düşük seviyedeki sulama tadının da çok acı olmasına sebep olur.
Ekim işlemlerinin öncesinde toprak analizi yapılarak bu analize uygun bir biçimde gübreleme işlemleri yapılmalıdır. Şalgam azot, fosfor ve potasyuma ihtiyaç duyar. Dekara 4-5 ton kadar iyi bir şekilde yanmış çiftlik gübresi dökülmesi yeterli olur.
Bitkinin elementlere duyduğu ihtiyaç aynı orandadır. Piyasada bulunan kompoze gübreler arasından 15-15-15 gübresi seçilmelidir. Bu gübreden her dekar için ortalama 40-50 kg. kullanmak yeterli olur. Eğer topraklar potasyum yönünden çok zenginse bu durumda 35-40 kg. kadar 20-20-0 gübresinden verilebilmektedir.
Bitkiye hiçbir zaman üst gübreleme işleminin uygulanması tavsiye edilmez. Ekimle birlikte yapılan gübreleme işlemleri şalgamın başarılı bir şekilde gelişmesi için yeterli olmaktadır.
Şalgam yetiştiriciliği sırasında toprak hazırlığından sulamaya, ekim işlemlerinden gübrelemeye kadar her etmene dikkat edildikten sonra yabancı otlara karşı bir mücadele verilmezse daha öncesinde gösterilen özen tamamen boşa gider. Bu sebeple de yabancı otlarla mücadelenin aralıksız olarak verilmesi gereklidir.
Bitkinin boyu 3-7 cm. arasına geldiğinde, birkaç gerçek yaprak oluşumu gözlemlendiğinde çapalama işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Yapılan çapalama işlemleri sonrasında serpme ekim işlemi ile toprağa ekilen şalgamlardan her metrekarede 25-40 adet kalmalıdır. Bu şekilde bir seyreltme uygulaması yapılırsa yabancı otlara karşı başarılı bir savaş verilmiş olur.
Ekim işleminin üzerinden 2,5-3 ay geçtikten sonra hasat işlemlerine başlanabilmektedir. Hasat işlemleri gecikirse ve sonrasında sıcaklıklar geceleri -6 ile -10 °C arasına düşmeye başlarsa ürün zarar görür.
Şalgamın hasat işlemleri tamamlandıktan sonra aynı gün içerisinde hayvanlara yem bitkisi olarak yedirilebilmesi mümkündür. Ayrıca yaprakları kesildikten sonra kök kısmının depolanması da mümkün olur.
1 dekarlık alanı 1 kişi tek başına hasat edecekse 5-6 saatini harcamak zorundadır. Her dekardan alınan şalgam ortalama 7,5 ile 10 ton arasında olacaktır. Elde edilen hasadın %45’i kök, %55’i yapraklardan oluşur. Köklerde yer alan kuru madde oranı ortalama %8,5, yapraklarda %9,5 seviyesindedir.
Her bir kilogramlık kuru madde için sindirilebilir ham protein miktarı 150 gr. seviyesinde olur. Kuru maddede yer alan protein miktarı köklerde %11, yapraklarda %18 seviyesindedir.
