Orman altlarında yetişen bir meyve olarak bilinen kivinin ana vatanı Güneydoğu Asya’dır. Kivi denildiğinde hepimizin aklına aynı ürün geliyor olsa da normal şartlarda 50 farklı çeşidi yer alır. Onlarca yıl öncesinde yalnızca Çin’de kivi yetiştiriciliği yapılırken artık dünyanın birçok ülkesinde yetiştirilmeye başlanmıştır. Ülkemiz de yetiştirildiği bölgelerden bir tanesidir.
Kivi yetiştiriciliği son dönemde insanlar tarafından sıklıkla tercih edilen bir gelir seçeneğidir. Farklı yapısı ve lezzeti ile birçok insanın beğenisini kazanmayı başaran kiviler ülkemizde tek çeşit yetiştirilmektedir. Ülkemizde yetişen kivi çeşidi Actinidia Chinensis türüdür. Ancak başka bir tür ülkemizde bulunmadığı için insanlar yalnızca kivi derler.
Yumurta ile benzer bir şekle ve ebada sahip olan kivilerin görüntüsü kaba olarak nitelendirilebilir. Ancak bu kaba görünümün ardında harika bir lezzet yer alır. Son derece lezzetli bir yapıda olması sebebiyle hem meyve salatalarında hem de tatlılarda tüketimi söz konusu olmaktadır. İçeriğindeki vitamin oranı da son derece yüksektir.
C vitamini denildiğinde herkesin aklına portakal ya da limon gibi ürünler gelir. Ancak kivi C vitamini yönünden en zengin meyveler arasında yer almaktadır. Bolca C vitamininin bulunması insanların kış aylarında bu meyveyi tüketerek bağışıklığını yükseltmesini sağlar. Tüm bu özellikleri kivinin kısa süre içerisinde çok popüler bir meyve olmasına sebep olmuştur. Kivi yetiştiriciliği yapılmasının en önemli sebepleri bunlardır.
Ülkemizde kivi üretimi ağırlıklı olarak Marmara bölgesinde yapılmaktadır. Bunun ilk sebebi en yoğun tüketildiği bölgenin Marmara bölgesi olmasıdır. Nüfus yoğunluğu fazla olan bu bölgemizde birçok insan kış aylarında düzenli olarak kivi tüketmeyi tercih eder.
Marmara bölgesinde kivi üretimi yapılmasının bir diğer sebebi de soğuk hava depolarının ağırlıklı olarak burada olmasıdır. Meyvenin uzun süre taze kalabilmesi ve insanlara ulaştırılabilmesinde soğuk hava depolarının bulunması önemlidir.
Akdeniz ve Ege bölgelerinde de kivi üretimi söz konusu olmaktadır. Ancak deniz seviyesinde üretimin olması mümkün olmaz. Deniz seviyesinden 400-500 metre yüksekliklerde, nemli vadilerde üretim mümkün olmaktadır.
1930 senesine kadar kivi yalnızca Çin’de üretimi yapılan bir meyve olmuştur. Ancak tarihler 1970 senesini gösterdiğinde kivi dış ülkelere ihraç edilmiş ve bu şekilde dünyaya yayılmaya başlamıştır. Akdeniz ülkeleri kiviye büyük bir talep göstermiştir ve İtalya bu alanda başrolü oynamıştır. 1990 senesinden itibaren İtalya’da ki kivi üretimi 200.000 ton seviyelerine gelmiştir.
Kivi asmalı bir bitki türüdür. Bu sebeple de kivi üretiminde kullanılacak olan toprağın derin ve hafif olması istenmektedir. Birçok meyve için uygun olan killi topraklar kivi üretimi için uygun olmaz. Taban suyu yüksek olan ağır topraklarda kivi yetişmesi çok mümkün değildir. Asitli topraklar ise kivi yetiştiriciliği için uygun toprak çeşitleri olarak gösterilmektedir.
Kivi için toprak yapısında pH değerinin 5,5’ten düşük olmaması gerekmektedir. Ancak 7’den yüksek olmaması da istenmektedir. Toprağın pH değerinin her zaman bu aralıkta olması gereklidir. Buna bağlı olarak zengin topraklar kivi için uygun olan toprak türüdür. Kividen verim alınabilmesi için zengin yapıdaki topraklar olmazsa olmaz kriterdir.
Kivi yetiştiriciliği yapılırken iklim ve toprak en önemli etmenler arasında yer alır. Toprak doğru bir şekilde hazırlanmış olsa da iklimin istenen özelliklerde olmaması kivi üretimi için olumsuzluk oluşturmaktadır. Kiviler sert rüzgârlardan ciddi seviyede zarar görürler. Bu sebeple rüzgârlı alanlarda yetiştirilmesi mümkün olmamaktadır.
Soğuk iklimlere karşı dayanıklı ürünlerdir. Kış meyvesi olarak anılması ona kışa karşı dayanıklı olma şansını tanımaktadır. Ancak düşük sıcaklıklara karşı dayanımını yüksek sıcaklıklara karşı da görmek mümkün olmamaktadır. Yüksek sıcaklarda kivi üretimi çok büyük zarar görecektir. Kivi yetiştiriciliği sırasında sulama, budama, gübreleme ve hasat işlemleri istenen verimin alınabilmesi için çok önemlidir.
Kivi yetiştirme işlemleri ekim ve dikim olmak üzere iki farklı yolla başlamaktadır. İsterseniz tohum olarak aldığınız kivileri toprağa ekerek yetiştirmeye başlayabilirsiniz. Diğer bir seçenek olarak fide şeklinde alınan kiviler toprağa dikilerek bu sistem başlatılacaktır. Her iki yöntemde de en önemli etmen kullanılacak alandaki toprağın zengin olmasıdır.
Kivi ekimi yapılırken destek sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Kurulan bu destek sistemi ile birlikte toprağın işlenmesi, budama ve hasat işlemleri çok daha kolay bir şekilde yapılabilmektedir. Genellikle demir malzemeler kullanılarak destek sistemleri hazır edilir. Direkler 2,5-3 metre aralığındadır ve en az 50 cm. kadar toprağın içerisine saplanır. T sistemindeki demirler en doğru seçenek olacaktır.
Kivilerde dikim işlemleri de seçenek olarak sunulabilir. Eğer dikim işlemi gerçekleşecekse 4x5 a da 4x3 şeklinde dikim yapılması önerilir. Dikim yapılacağı dönem ilkbaharın son günleridir. İlkbaharın sonunda don olayları son bulursa dikim işlemi gerçekleştirilir. Dikim işleminde derin çukurlar açılır ve 2 yaşlı fidan bu çukurlara dikilir. Çukurun 50-60 cm. çapında olması yeterlidir.
Kivi yetiştiriciliği sırasında yapılan budama işlemleri alınan verimi yükseltmek amacıyla yapılır ve bundan iyi bir başarı yakalanabilir. Kivilerin meyvelerinin alındığı ürün yaşlı sürgünlerdir. Bu özelliği sebebiyle kış budaması yapılması şarttır. Kış budamasında yaşlı sürgünlerin 2/3’ü çıkarılmaktadır. Geriye kalanlar istenen seviyede ürün elde etmek için yeterli olur.
Kış budamaları budama işlemindeki tek seçenek değildir. Yaz aylarında da budama yapılabilirken kök, yaprak ve meyve arasında güzel bir denge kurulması amaçlanır. Eğer bitkiler 6-7 yaşındaysa ortaya çıkan aşırı sürgün yükü aralanmalıdır. Yaz budaması ile birlikte bitkiler en iyi şekilde havalanacaktır ve güneş ışınlarını çok daha iyi bir şekilde almaya başlar.
Kivi yetiştiriciliğinde sabırlı davranmak çok önemlidir. İlk dönemlerde yüksek oranda hasat alınması çok mümkün değildir. Kivi yetiştiriciliği iki yaşlı fidan ile başlarsa verim alınacak olan dönem 3 yıl sonrasıdır. Kivi asmalarının en verimli olduğu dönemlere girmesi toplamda 6-7 seneyi bulur.
Verimli bir kivi ağacında 40-50 kilogram kivi üretilir. Son derece tatmin edici bir sayı olsa da kalitenin tutturulması çok önemlidir. Birçok kişi ürün miktarından şikâyet etmezken kivilerin aynı kaliteye sahip olmamasından şikâyetçidir. Eğer toprak seçimi doğru yapılırsa, iklim uygunsa ve budama işlemleri atlanmıyorsa kaliteli ürün almamak çok zor olacaktır.
Kivi hasadı yapılırken meyvenin sapsız olarak toplanması gerekmektedir. Sofralarımıza gelen kivilerin tamamı sapsızdır. Yetiştiricilik yapmayan insanların büyük bir kısmı daha önce saplı bir kivi görmemiştir. Çiçeklenme ile hasat işlemlerinin arasında ortalama 5 aylık bir süre bulunur. Bu süreyi çok fazla değiştirmek mümkün olmaz. Kimyasal ürünlerin kullanılması atılabilecek en yanlış adımlardan bir tanesidir.
Kivi yetiştiriciliği sırasında hasat edilen meyvelerin hemen tüketilmemesi gerekmektedir. Böyle bir durumda zehirlenmeler yaşanabilir. Bu sebeple de birkaç gün beklendikten sonra ürünlerin tüketilmesi daha doğru bir karar olacaktır. Ekim ayının ikinci haftasında ve kasım ayının birinci haftasında kivi hasadı yapılır. Mart ve Nisan ayı geldiğinde kivi ağacı uyanmaya başlayacaktır.
