Cannabaceae familyasına ait olan kenevir tek yıllık bitkiler kategorisinde bulunmaktadır. Tüm dünyada esrar yapımında kullanılıyor olması ülkemizde kenevir yetiştiriciliği yapılmasının yasaklanmasına sebep olmuştur.
Kenevir esrarın dışında birçok endüstriyel kuruluş tarafından kullanılır. Sürekli olarak kullandığımız birçok ürünün üretiminde kenevire ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sebeple de ülkemizde kenevir yetiştiriciliği kontrollü olarak belirli illerimizde tekrardan başlatılmıştır.
Ülkemizde 19 farklı ilde kenevir yetiştirilebilmektedir. Kenevir yetiştirmek isteyen kişilerin izin belgesi alması şarttır. Gerekli izinler alınmadan yetiştiriciliği yapılamaz.
Ülkemizde kenevir iplik ve kumaş yapımında sıklıkla tercih edilir. Özellikle kâğıt üretiminde de her zaman başvurulan bitkiler arasında yer almaktadır. Yapısında yer alan lifler oldukça güçlü olduğundan çuval ya da çanta gibi eşyaların üretiminde de kullanılmaktadır.
Kenevir bitkisi kendi içerisinde çok sayıda farklı türe sahiptir. Ancak Türkiye’de uzun süre kenevir üretiminin yasak olması çeşitlerin büyük bir çoğunluğunun ülkemizde bulunmamasına sebep olmuştur.
Ülkemizde yetiştiriciliği yapılabilen kenevir çeşitleri erkek ve dişi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Erkek bitki ya da dişi bitki tohum aşamasında anlaşılamamaktadır. Yetiştiriciler genellikle bunu bilmeden tohumları satın alırlar.
Bitki belirli bir seviyeye geldiğinde türü anlaşılmaktadır. Ancak tohumların %60-6565’i dişi çıkar. Erkek oranı ise %35 seviyelerindedir.
Kenevir yetiştirmenin yasal olduğu Almanya gibi ülkelerde çeşit çok daha fazladır. Almanya’da 50 farklı çeşit kenevirin düzenli olarak üretimi gerçekleştirilmektedir.
Kenevir üretiminin farklı iklimlerde yapılabildiği bilinmelidir. Ancak bu iklimlerin belli başlı özellikleri barındırması şarttır. İlk olarak kenevir bitkisi her zaman nemin yüksek seviyede olduğu iklimleri tercih eder. Yağış miktarı 700 mm. altında ise kenevir yetiştiriciliği mümkün olmayacaktır. Yetiştirilse dahi verim alınamaz.
Sıcaklıkların çok düşük seviyelere indiği yerlerde kenevir yetiştirilemez. Sıcaklık değerleri -5 °C altına indiğinde kenevir donar ve gelişimi durur. Sıcaklıkların bu seviyelere inmediği alanlarda yetiştirilmesi ya da çok özel önlemlerin alınması gerekmektedir.
Kenevirin kullanıma hazır hale gelmesi 4 aylık bir süreci kapsamaktadır. Hava sıcaklıkları ne kadar yüksek seviyede olursa kenevir üretimi o kadar kısa süre içerisinde tamamlanacaktır.
Kenevir ekiminin yapılacağı topraklar da son derece önemlidir. Her zaman organik madde bakımından zengin toprakların tercih edilmesi gerekli olur. Toprağın pH değerinin 7-7,5 aralığında olması durumunda kenevir çok iyi seviyede gelişir.
Toprağın daha verimli olması için genellikle dere ve çayların geçtiği bölgelerde yetiştiriciliği yapılır. Ancak gübreleme işlemleri ile birlikte toprağın eksik olan mineralleri tamamlanabilmektedir. Farklı toprak türlerinde yetişebildiği için ilk olarak analizlerin yapılması ve topraktaki eksik maddelerin belirlenmesi gerekir. Buna göre yapılan gübreleme ile yüksek verimle kenevir yetiştirilir.
Toprakların derin sürülmesi son derece önemlidir. Derin sürülmeyen topraklarda verim istenmeyen seviyelere düşer.
Kenevirin ekim işlemleri için toprağın hazır hale getirilmesi gerekmektedir. Toprakta herhangi bir işlem yapılmadan direkt olarak kenevirin ekilmesi söz konusu olmaz. Kenevir bitkisinin yetiştirilmesi için toprağın derin bir şekilde sürülmesi gerekli olacaktır.
Yaz ayları çok kurak geçerse sonbahar aylarında derin sürme işlemi gerçekleştirilmelidir. İlkbahar aylarına gelindiğinde toprak üzerindeki otların temizlenmesi ve sonrasında tekrardan sürüm işlemlerinin yapılması gerekir. Bu şekilde toprak yumuşayacak ve kenevir için uygun bir hale gelecektir.
Büyük toprak birikimleri söz konusu ise bu birikimlerin dağıtılması gereklidir. Dağıtıldıktan sonra toprak tesviye edilir ve ekime hazır bir hale gelir. Kenevir nasıl ekilir sorusunun ilk aşaması bu şekilde tamamlanmaktadır. Sonrasında ekim işleminin kendisine geçilir.
Endüstriyel kenevir üretimi için ekim işlemleri ilkbahar aylarında yapılmaktadır. İlkbahar aylarında yaşanan donlar kenevire ciddi zararlar verir. Bu sebeple de donların bittiğinden emin olunması ve bu şekilde ekimin yapılması gerekir. Genellikle Mart ayları ekim işleminin gerçekleştiği aylar olacaktır. Kenevirin toprağın yalnızca 2-3 cm. derinliğine dikilmesi yeterli olacaktır.
Ekim işlemlerinde mibzer kullanımı önerilmektedir. Bu sayede ekim işlemi sıralı ve çok düzgün bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Ekim işleminin yapılmasında iki farklı amaçtan bahsedilebilir. Kenevir lifi ya da tohumu üretimi yapılmaktadır. Lif üretimi ile tohum üretiminde ekim işlemleri farklı şekillerde yapılmaktadır.
Lif üretimi yapılacaksa ekim işlemindeki aralıkların 20-25 cm. olması gereklidir. Tohum üretiminde bu mesafe daha fazla olacaktır. Lif ekiminin daha sık yapılmasındaki amaç lif miktarının yükselmesidir.
Aralıklar ne kadar düşük olursa lif miktarı o kadar artar. Ancak bu mesafeden daha aza düştüğünde farklı sorunlar ortaya çıkabildiğinden uygun mesafe olarak 20-25 cm. belirlenmiştir. Lif üretimi amaçlandığında 1 dekarlık alana 7 ila 9 kg. tohum ekimi gerçekleştirilmelidir.
Tohum üretiminde aralık miktarı 30-40 cm. olmalıdır. Yakınlığın lif üretimini arttırması gibi uzaklık da tohum üretimini arttırır. Bitkilerin birbirlerinden uzak olması dallanmayı arttıracaktır. Daha çok dallanan kenevirlerde elde edilen tohum miktarı da artış gösterir. Tohum üretilirken dekara 4-5 kg. tohum ekilmesi yeterli olacaktır.
Kenevir toprakta yer alan mineralleri adeta sömüren bir bitkidir. Sürekli olarak toprakta yer alan mineralleri kullanmaktadır. Bu sebeple de kenevir yetiştiriciliği yapılırken toprağın her zaman gübreleme işlemi ile daha zengin bir hale getirilmesi gerekir.
Gübreleme işlemlerinin ilk aşaması toprağın sürüldüğü dönem olan sonbahar aylarıdır. Bu dönemde doğal gübre toprağa verilir. İlkbahar aylarının gelmesi ve kenevir ekiminin başlamasının ardından azotlu gübreler toprağa verilmeye başlanmaktadır.
Gübreleme işlemleri sırasında her bir dönüm için 2-3 ton kadar doğal gübreye ihtiyaç duyulmaktadır. Suni gübre ise 10-12 kg. kadar kullanılırsa yeterli olur. Gübrelerin net kullanım miktarları için toprak analizinin yapılması gerekli olacaktır.
Kenevir ekimi serbest olan bölgelerimizde yetiştiriciliği yapılırken bakımının da çok iyi bir şekilde yapılması gerekmektedir. kenevir ekimi gerçekleştikten sonra çapalama işlemlerinin ve sulamanın düzenli olarak yapılması şarttır. Yapılan sulama işlemleri bitkinin ihtiyaç duyduğu suyu elde etmesini sağlarken çapalama ile yabancı otlardan kurtulup daha rahat büyümesi sağlanmaktadır.
Kenevir yetiştiriciliğinde ilk çapalama işlemi bitki 5-10 cm. uzunluğa ulaştığında yapılmaktadır. Bitki 25-30 cm. boyuna geldiğinde ise ikinci çapalama işlemi gerçekleşecektir.
Erkek ya da dişi kenevirin su ihtiyaçları farklı değildir. Her ikisinin de sulanması gerekir. Çok kurak olmayan alanlarda 1 defa sulanması dahi yeteri olur. Ancak kural bölgelerimizde 3-4 defa sulanması gerekebilir.
Kenevirden yüksek oranda kar elde edebilmek için doğru zamanda hasat işleminin yapılması gerekmektedir. Dişi kenevir erkek kenevire göre daha geç olgunlaşmaktadır. Eğer tam olgunlaşmadan hasat edilirse ciddi kayıplar söz konusu olabilir.
Erkek kenevir ekim işleminin üzerinden 100 gün geçtikten sonra hasada hazır hale gelmektedir. Dişi kenevirin ise bu dönemde 3-4 haftalık daha olgunlaşma süreci bulunmaktadır. Erkek kenevirlerin hasat dönemi beyaz toz bulutundan anlaşılmaktadır. Toz bulutunun oluşumundan 1 hafta sonrasında erkek kenevir hasadı yapılabilir.
Lif hasadı tohum hasadına göre daha erken yapılır. Geç kalındığında lifler sertleşeceğinden istenen ürün elde edilmez. Geç dönemde tohum hasadı yapılabilmektedir.
