Avokado, özellikle son zamanlarda tüketicilerin yoğun ilgiyle tükettikleri, besin değerleri yüksek, genelde diyet yapanların ve sağlıklı beslenenlerin tercih ettiği meyvelerdendir. Avokado meyveleri son yıllarda popülaritesini arttırmıştır. Avokadonun Meksika, Batı Hint Adaları ve Guatemala soyu gibi soyları bulunmaktadır. Dünya üzerinde çok sınırlı alanda yetiştirildiği için oldukça değerli bir meyvedir. Hem üretimi az hem besin değeri yüksek olduğu için, tüketicilere yüksek fiyatlarda ulaşıyor.
Avokado ismi İspanyolcadan üretilmiş olsa da Amerikan armudu olarak adlandırılıyor. Meksika’nın merkezinde ve doğusunda bulunan dağlık alanlarında, Guatemala’da ve Pasifik sahili boyunca yayılan ağaç türüdür. Ülkemiz de avokadonun yetişmesi için uygun hava koşulları ve ekim alanı sunmaktadır. İhracat düzeyi oldukça yüksek olan avokado, özellikle Avrupa ülkelerindeki tüketiciler tarafından çokça tercih edilen meyvelerden biri haline geldi.
Avokado ağacı meyveleri kremsi yapıya sahip olduğundan, bu özelliğiyle diğer meyvelerden ayrılır. Tek başına yendiğinde bazı tüketiciler tadından dolayı tekrar tüketmeyi istemese de limon, peynir ve zeytinyağı gibi ürünlerle birleştirildiğinde damak zevkine hitap eden lezzete ulaşır. Avokado tropikal bir meyvedir, ülkemize son zamanlarda girdiği için bu meyveyi bilen pek fazla kişi yoktur. Besleyiciliği yüksek, içerdiği vitamin ve minareller yönünden zengin, tok tutmayı sağlayan oldukça faydalı bir besindir. Uzmanlar tarafından tüketilmesi sıklıkla tavsiye edilir, eğer avokadoya kolayca ulaşma imkanınız varsa öğünlerinizde mutlaka bu meyveye şans vermelisiniz.
Avokado ağaçları, başta Meksika olmak üzere tropikal bölgelerde yetişen, ortalama 6 ila 20 metrelik yükseğe ulaşan bitki türüdür. Avokado ağaçlarının yaprakları her mevsim yeşil kalabilme özelliğine sahiptir. Yaprak şekilleri oval, yumurtamsı, yassı gibi karışık şekillere sahiptir. Avokado ağacını özel hale getiren meyvesidir. Gerek yapısı gerek içerdiği besin faktörleri sayesinde oldukça sıra dışı ve faydalı bir meyvedir. Avokado yetiştirmek, ticari geliri yüksek olduğu için tarımla ilgilenenlerin bir nevi yeni gelir kapısı haline geldi. Hem ülke içinde hem ihracatta elde edilen gelir, uygun yerlerde avokado yetiştiriciliğinin başlamasını sağlamıştır. Ülkemizde avokado yetiştiriciliği, en verimli şekilde sahil kesimlerinde yapılır.
Narenciyelerin yetiştirildiği alanlar, Türkiye’de avokado yetiştiriciliği için en iyi konumlardan biridir. Avokado ağaçlarının verimli şekilde yetişmesi için yer seçimi oldukça önemlidir. Her bitki gibi avokado ağaçları da uygun olmayan toprak ve hava koşullarında yeterli elişimi gösteremez. Bu nedenle avokadoyu ticari anlamda yetiştirmek isteyenler, konum özelliklerini dikkate alarak dikim yapmalıdır. Narenciyelerin yetiştiği alan avokadolar için uygun olsa da narenciyelerin dayandığı soğuğa avokadolar dayanmayabilir. Tropikal bir kimliğe sahip olduğu için soğuk ve donlar avokadoyu çabucak etkiler.
Soğuğa karşı hassas olan bu bitkinin Türkiye’deki üretimi ilk defa 1970’lerde denenmiştir. Akdeniz ikliminin karakteristik özelliklerini tam anlamıyla taşıyan yerlerde avokado yetiştirme denemeleri olumlu sonuçlansa da Türkiye’deki avokado üretimi diğer ülkelerinkine ulaşamamıştır. Düşük sıcaklıklara dayanıksız olan avokado, doğal olarak yetiştiği yerlerde yerli halkın gelir ve yiyecek ihtiyacını giderdiği için oldukça önemli bir besindir.
Avokado meyvesi, başta A, B, C ve E olmak üzere 11 çeşit vitamin içerir. Protein, yağ ve besleyicilik oranı diğer meyvelerden kat kat üstündür. Sahip olduğu yağ doymamış yağ asitlerinden oluşur, bu nedenle yağ oranı yüksek olsa da insan sağlığına zararlı etkisi olmaz. Avokadonun içeriğindeki yağ yüksek kolestrolün düşürülmesinde etkilidir. Demir, kalsiyum, potasyum ve çinko gibi 14 farklı minarele sahip olan avokado, kalori bakımından diğer yiyeceklere açık ara fark atıyor. Tüm bu özellikleri nedeniyle yetiştiği yerlerde yaşayan bireylerin vazgeçilmez temel besin kaynağı haline gelmiştir.
Avokado ağacı ve meyvesi sahip olduğu özelliklerden dolayı çok özel bitki ve besin türüdür. Bu nedenle çoğaltılırken doğru yöntemlerin kullanılması gerekir. Aksi halde avokado ağaçlarının ve meyvelerinin ömrü kısa olacaktır. Avokado fidanları ve avokado çekirdeğinden bu çok özel bitki uygun alanlarda çoğaltılabilir. Avokado çoğaltılırken en verimli yöntem aşılamayı kullanmaktır. Aşıyla çoğaltma, avokado döllenmesini daha sağlıklı hale getirip meyvelerin daha verimli oluşmasını sağlar. Ülkemizde aşıyla avokado çoğaltımı yapılması için en çok kullanılan tür Meksika soyundan gelen avokadolardır. Türkiye’de en iyi verimi Meksika soyu avokadolar vermektedir. Meksika çöğürleri kirece, soğuğa ve avokado ağacının karşılaşacağı hastalıklara karşı dayanıklı olduğu için, ülkemizde Meksika çöğürlü avokadolar yetiştirilmektedir.
Çöğürler, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı olan türlerin tohumlarından tercih edilir. Meyveden çıkarılmış çekirdek, oyalanmadan hızlıca ekilmelidir. Eğer buna imkan yoksa talaş ve kum gibi malzemelerde 1 ila 2 ay boyunca tohumlar saklanabilir. Eğer tohum dikimi sırasında, ilk sulamada sıcak su kullanılırsa tohumların erken filizlenmesi sağlanabilir. Sıcak su ayrıca tohumların büyüdüklerinde hastalıklara karşı korunmasını da sağlar. Tohumlar saklanarak kullanılacaksa, saklama ortamı 4-7 derecelik sıcaklıklarda olmalıdır. Fazla sıcaklık tohumların bozulmasına neden olabilir.
Tohumların ve avokadonun fidan toprağı %60 torf, %20 kum ve %20 perlit içermelidir. Ancak avokado yetiştirme hakkında yeterli bilginiz varsa karışımı daha farklı oranlarda yapabilir, avokadonun verimli bir şekilde yetişmesini sağlayabilirsiniz. Tohumlar 1 ila 6 ay arasında çimlenir. Çimlenme gerçekleşip çöğür geliştiğinde, yaprak sayısı 5 veya 6’ysa gübreleme işlemi yapılmalıdır. Avokadolar, azotlu gübrelerde en iyi gelişmeyi gösterir. Ancak azotlu gübreleme dikkatli yapılmazsa avokadolarda hastalığa neden olabilir. Eğer avokado bahçesinde gübreleme yapıyorsanız, azotlu gübrelerin genç fidanlara temas etmemesine özen gösterin. Tohum ekimi için yarı gölge alanlar en ideal konumlardır. Ancak tohumlardan avokado çoğaltmak istiyorsanız önce serada, sonra yarı gölge ortamda avokadonuza bakabilirsiniz. Yetişme sürecine serada başlayan avokadoların gelişme süresi, neredeyse yarı yarıya düşer. Avokado fidanları için ideal sulama sıklığı 7-10 gündür. Eğer sıcaklıklar beklenenin üzerinde seyrederse sulama sıklığı arttırılabilir.
Avokadoların kendi içlerinde pek çok farklı türü bulunmaktadır. Aşılama ve döllenme sürecinde bu türlerin birlikte bulunması çok önemlidir. Ne kadar farklı çeşit bir araya gelirse, avokado verimi o kadar yüksek olur. Eğer ticari amaçlı avokado yetiştiriciliği yapıyorsanız öncelikle avokado bahçesi oluşturmanız gerekir. Avokado bahçesi yaparken dikkat etmeniz gerekenler hava koşulları, dikimin yapıldığı konum, avokadoların yerleştiği toprak ve sizin göstereceğiniz bakımdır. Bahçeyi oluştururken Akdeniz iklimini yaşayan, sert sıcaklık değişimleri olmayan, soğuk mevsimleri ılık geçiren ve don olayları yaşanmayan yerleri seçmelisiniz. Avokadolar genel olarak bu hava koşullarını taşıyan yerlerde çok iyi gelişim gösterir.
Avokado bahçesi oluştururken, döllenmenin verimli olması açısından çoğu türü kullanmalısınız. Ancak bahçenin bakımını yaparken, avokadoların türüne göre bakım yapacağınızı unutmayın. Tüm ağaç türlerini aynı metotla yetiştirirseniz, avokado ağaçlarınıza zarar verebilirsiniz. Avokado bahçeleri rüzgardan korunmalı, toprağın killi ve sert tabakasının derinliği ölçülmeli, taban suyu seviyesi net bir şekilde belirlenmelidir. Taban suyu seviyesi 1,5-2 metre derinliğindeyse bu seviye aşağı çekilmelidir. Avokado yetiştiriciliğinde sulama sistemlerine de önem verilmelidir. Gerekli suyu alamayan avokadolar, zamanından önce dökülmeye meyillidir.
Avokado bahçeleri oluşturulurken şu türlerden yardım alınabilir: hass, bacon, fuerte, ettinger, zutano. Hass avokado türü, en lezzetli avokado meyvesi olabilir. İçeriğindeki %18 yağ ile besin bakımından oldukça zengindir. Kasım ve haziran arasındaki dönemde hasadı yapılır. Bacon türü, hass türüne göre %2 daha az yağ içerir. Hass aksine yapraklarında anason kokusuna rastlanır. Bacon türündeki avokadolar kasım ve aralık arasındaki zamanda toplanır. Fuerte’nin yağ oranı %20’lere dayanabilir. Hass gibi lezzetli meyveleri bulunur. Yaprağında anason kokusu olan bu tür, kasım ve mayıs aylarında hasat edilir. Ettinger avokadolarının yağ oranı %18’ken, toplanma zamanı kasım ve aralık ayları arasındadır. Zutano türünün yağ oranı ise ettinger avokadolarla aynıdır. Hasat zamanı kasım ve aralık aylarıdır.
Avokado bahçesi oluştururken fidanlar ve tohumlar gelişigüzel dizilmemelidir. Ağaçların büyüdüğünde rahat olması ve sıkışmaması için, dikim yapılırken belli mesafelerin bırakılması gerekir. Avokadolar genelde ilkbahar döneminde dikilmeye başlanır. Soğukların dinmeye başladığı mart ve nisan ayları, avokado dikimi için en uygun zamanlardır. Ancak soğuk tehlikesi devam ediyorsa bitkinin korunması için sonbaharda da dikim yapılabilir. Avokadoların dikim aralığı 6-7 metre olacak şekilde ayarlanmalıdır. Derin dikim avokado meyvelerinin veriminin düşmesine sebep olur. Arazi seviyesinin 3 ila 5 santimetre üzerinde dikim yapılmalıdır.
Dikim için 60 santimetrelik çukurlar oluşturulmalı ve hayvan gübresiyle karışan toprak doldurularak avokado dikimi yapılmalıdır. Dikimin yapıldığı ilk zamanlar avokado güneşten korunmalı, yarı gölge oluşumunu sağlayacak çalışmalar yapılmalıdır. Avokadolara aşırı sulama yapılmamalıdır. 7-10 gün aralıklarla yapılan sulama, avokadolar için ideal sulama aralığıdır. Damlama ve mini sprink sulama sistemleri avokadolar için en verimli sulama yöntemleri olabilir.
Avokado meyve vermeye başladığında azota ihtiyaç duyar. Bu nedenle gübreleme tek seferde şubat ayında yapılırsa daha iyi sonuçlar alınacaktır. Ağaç 4 yaşına geldiğinde, gübrede potasyum ve fosfat içerikleri de bulunmalıdır. Bu tür gübreler ekim ve kasım aylarında uygulanabilir. Avokado ağaçlarının daha rahat büyüyebilmesi için belirli aralıklarla budama işlemi yapılmalı. Avokado hasadı saplı şekilde yapılmalıdır. Sapsız biçimde toplanan meyveler kısa sürede çürüyecektir. Doğru saklama koşullarında bir ay ve daha fazla dayanabilen avokado, dünyanın her yerine gönderilebilir.
Bu çok özel meyve tüm bu süreçlerden geçip yeteri kadar tüketildiğinde, kalp ve damar sağlığına ciddi katkılarda bulunur. Vücutta birikmiş toksik maddelerin dışarı atılmasını sağlar. Yaşlanma sürecini yavaşlatır ve içeriğindeki besin faktörleri sayesinde daha dinç, enerjik olmanızı sağlar. Küçük çocukların mama ve diğer besinlerine avokado karıştırarak gelişimlerine katkıda bulunabilirsiniz. Avokado hücre yenilenmesini sağlayarak cildi canlı tutar. Ayrıca kalp, böbrek ve kas sağlığı için önemli faydaları bulunur. Üreme sistemlerinin düzenli çalışmasını sağlar ve içerdiği karbonhidrat, protein ve yağla vücudun metabolizmasını düzenler.
Avokadoları evinizde de yetiştirmeniz mümkün. Tükettiğiniz olgun meyvenin çekirdeğini çıkarıp kabuklarını soyarak filizlendirebilirsiniz. Avokado çekirdeklerinin suya ulaşması için birkaç tane kürdan batırmalısınız. Batırdığınız kürdanlar sayesinde su dolu kaba koyduğunuz avokado çekirdekleri filizlenmeye başlayacaktır. Direkt güneş almayan ama güneş ışığını gören yerde çekirdeğinizi bekletin, avokadonuz 6 hafta içinde filizlenmeye başlayacaktır. Gövdesi yeteri kadar büyüdüğünde toprağa ya da saksıya dikebilirsiniz. Yeni tanıştığımız bu faydalı besinin yetiştiriciliğini yapmak ve temel besin maddesi olarak tüketmek istiyorsanız, detaylı bilgi için sitemizi ziyaret edebilirsiniz.